Virtual Interiors as Interfaces for Big Historical Data Research

Het Semantisch Web heeft interfaces nodig voor kritische, betrouwbare analyses van Big Data voor geesteswetenschappelijk onderzoek, cultureel erfgoed en creatieve industrieën. Met behulp van data over de productie en consumptie van cultuurgoederen, geodata, kaarten en bouwplannen uit de Gouden Eeuw ontsluit het project 'Virtual Interiors' het onderzoekspotentieel van grote historische data in een geospatiale context. Het project is gefinancierd door NWO Smart Culture – Big Data/Digital Humanities.

We spraken begin 2023 met projectleider Charles van den Heuvel en Postdoc onderzoeker Chiara Piccoli. Naast het leiden van de afdeling Kennis- en Kunstpraktijken bij Huygens Instituut, was Charles hoogleraar Digital Methods in Historical Disciplines aan de UvA. Inmiddels is Charles gepensioneerd. Chiara was als virtuele archeologe verantwoordelijk voor het onderzoek en de ontwikkeling van virtuele 3D-reconstructies van enkele Amsterdamse huizen uit de 17e eeuw.

Amsterdam als culturele en creatieve hotspot in de 17e eeuw

Virtual Interiors komt in belangrijk mate voort uit het linked-data project ‘Golden Agents over de creatieve industrie uit de Gouden Eeuw. “In dit project hadden we behoefte aan gebruikersinterfaces die inzicht gaven in de onzekerheden in data. In de CREATE groep van de UvA werd in de vervaardiging van virtuele reconstructies van Amsterdamse theaters al geëxperimenteerd met het zichtbaar maken van dat wat je niet weet. Dat leidde tot een gezamenlijke aanvraag en uiteindelijk de samenwerking in Virtual Interiors.”
De Amsterdamse casestudy Virtual Interiors richt zich op de implementatie van nieuwe methoden door verbeteringen van GIS met toepassingen van ‘deep mapping’ (diepe kaarten) en historische reconstructies in virtuele 3D/4D-ruimten met meerdere perspectieven met visuele representaties van deze onzekerheden.

Drie onderzoeksprojecten in één

De overkoepelende vragen en doelen zijn uitgewerkt in drie onderling samenhangende onderzoeksprojecten:

Centra van creativiteit in Amsterdam van de Nederlandse Gouden Eeuw (Phd-student Weixuan Li)

Weixuan richtte zich op het contextualiseren van het leven van kunstenaars in het Amsterdam van de Gouden Eeuw door middel van meerlagige deep mapping om de relatie tussen het stedelijk weefsel en de locatiekeuze van kunstenaars in de stad te begrijpen. Op 12 september 2023 verdedigt zij haar proefschrift.

Amsterdamse interieurs visualiseren (Postdoc Chiara Piccoli)

Chiara onderzocht hoe individuen tijdens de Nederlandse Gouden Eeuw cultuurgoederen in hun huizen creëerden, gebruikten, tentoonstelden en ervoeren door virtuele reconstructies te ontwikkelen van een selectie van huiselijke interieurs. Deze 3D-modellen fungeren als data-integratie en als hypothese-testplatforms om de rijke en heterogene historische databronnen van deze periode ruimtelijk te verbinden, te beheren en te onderzoeken.

Analytische en ervaringsgerichte interfaces voor toegang tot historische gegevens (Postdoc Hugo Huurdeman)

Hugo’s werk voor dit onderzoek bestond uit het ontwerpen, maken en evalueren van analytische interfaces voor een 3D-onderzoeksomgeving, in een co-design setting met Chiara Piccoli en tijdens embedded research bij projectpartners Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid en Uitgeverij Brill.

Andere betrokkenen bij Virtual interiors waren onder andere Bart Reuvekamp en Saan Rashid. Bart was hierbij verantwoordelijk voor het doorzoeken van een breed scala aan archiefgegevens en Saan werkte als software engineer voor 3D software applicaties.

De projectpartners

Charles van den Heuvel (Huygens Instituut/UvA), Julia Noordegraaf (UvA) en Gabri van Tussenbroek (UvA) zijn de aanvragers/projectleiders van Virtual Interiors.

Bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid werkte Hugo eerder samen met projectleden en historische experts aan het creëren van een interactieve ervaring voor toegang tot historische 3D-radio's in combinatie met contextuele informatie, zoals ontwerpen, aantekeningen in notitieboekjes en foto's uit het archief van het instituut. 

Bij Brill Publishing werkte Hugo samen met uitgeverij- en programmeerexperts om verschillende bouwstenen te creëren, zoals verbeterde historische kaarten en ook restaureerde hij eerdere 3D-modelen van wetenschappelijke instrumenten uit het Dynamic Drawings-project.

Samen met het Het Nieuwe Instituut werden een expertmeeting en een publiek event georganiseerd tijdens de internationale conferentie Disclosing Futures-Rethinking Heritage.

Amsterdamse interieurs nader onder de loep

Chiara onderzocht onder andere de woning van schilder Gillis van Coninxloo aan de Oude Turfmarkt en de woning van welgestelde Pieter de Graeff en Jacoba Bicker aan de Herengracht 573.

Charles: “Het maken van virtuele reconstructies is gewoon heel lastig, je hebt te maken met onzekerheden in de data én onzekerheden in de ruimte zelf. Uiteindelijk heb je in Amsterdam dus maar heel weinig voorbeelden om goede reconstructies te maken. Je kunt dan ook niet voor heel Amsterdam op eenzelfde wijze een reconstructie maken. Daarom hebben we een methode ontwikkeld die rekening houdt met verschillen in de mate van onzekerheden.”

De bronnen

We gaan met Charles en Chiara dieper in op het onderzoek van Chiara. De bronnen waarop Chiara zich baseerde zijn onder meer notariële akten, documenten zoals dagboeken en brieven en bouwkundige informatie uit de bouwgeschiedenis van de woningen.

Chiara vertelt: “Pieter hield wel 40 jaar een dagboek bij. Dit dagboek bood ons een schat aan details over de bouwfasen van het huis, de afspraken die hij maakte met zijn buren en met de ambachtslieden en schilders aan wie hij opdrachten gaf, en de soorten materialen die gebruikt werden. Ook was er een uitgebreide inventarislijst beschikbaar met een overzicht van meer dan 1000 objecten uit het huis. Heel waardevol allemaal voor onze reconstructie.”

Een kijkje nemen in het huis? Bekijk hier het prototype van de ontvangsthal van het huis van Pieter de Graeff & Jacoba Bicker uit de 17e eeuw.

Omgaan met onzekerheden

Chiara is nu research fellow bij het 4D Research Lab en werkt momenteel binnen het team aan een reconstructie van de Oudemanshuispoort, dat nu gedeeltelijk gebruikt wordt door de Faculteit der Geesteswetenschappen en ondersteunende diensten van de UvA. Ook hier zijn weer veel onzekerheden rondom een aantal aspecten van de reconstructie.

Dit soort onderzoek gaat verder dan het maken van een historische reconstructie. “De architecten en andere betrokkenen kunnen hierbij gebruik maken van haar virtuele reconstructie én de blootgelegde onzekerheden, voor het nemen van besluiten voor de echte reconstructie”, aldus Charles.